Ví dụ trong hình. Tổng thống Donald Trump đang thề với Kinh Thánh khi nhậm chức tổng thống Mỹ.

Có nhiều người tưởng rằng tổng thống Mỹ thề trung thành với luật pháp, hiến pháp Mỹ. Tôi thử tìm tư liệu gốc mà chưa thấy lời thề nào như vậy. Nếu có, Hiến pháp Mỹ không phải là ưu tiên cao nhất theo thứ tự. Toà hiến pháp Mỹ có quyền bác bỏ bất kỳ điều luật nào. Nghĩa là, câu nói “Sống và học tập theo hiến pháp và pháp luật” đúng tại một số quốc gia, nhưng sai tại Mỹ. (Tất nhiên người tại nước nào cần cố gắng tuân thủ luật pháp tại nước đó. Ít nhất là trong giao ước xã hội thì phải chấp hành dừng xe khi gặp đèn đỏ.)

Bất kỳ luật pháp của nước nào cũng có mâu thuẫn nội hàm. Hiến pháp và luật pháp nhân tạo bền vững mấy cũng có thể sai. Cá biệt có nước mỗi chục năm lại sửa hiến pháp một lần, cho nên thề với hiến pháp là thề với những thứ vật đổi sao dời, lời thề ấy chẳng đáng tin. Tôi có đám bạn, đạo đức thì tốt hơn tôi, hễ mở miệng là thề : “tao thề tao đã ăn cơm trưa”, “thề là bà ấy nói như vậy”…hoàn toàn không cần thiết, nói vừa phải thôi người ta cũng tin tưởng bạn rồi.

Nếu thề với hiến pháp mà không làm được như trong đó thì nguy cơ gặp nạn là không thể tránh khỏi. Ví dụ có những vụ vua chúa đột quỵ. Báo đài ba xu ( kể cả các hãng tin tên tuổi) cũng kháo dân rằng do thanh trừng nội bộ, mâu thuẫn phe phái, ông này giết, hãm hại nguyên thủ kia…Ấy là nghi vấn, phỏng đoán, suy diễn, đời hay gọi là thuyết âm mưu ( ghi chú: Âm mưu không đủ điều kiện để được gọi là một thuyết ). Nguyên nhân căn cơ nhất của việc nguyên thủ quốc gia gặp nạn là do ông ta đã bội thề. Thà đừng thề thì không mang tội. Để giữ mạng sống cho tổng thống, quốc hội Mỹ không ép Donald Trump thề với Hiến pháp Mỹ. Trái lại họ bắt tổng thống trung thành với nền tảng tinh thần của dân mình, là một cuốn Kinh không có mâu thuẫn nội hàm, và có một nguyên lý thống nhất xuyên suốt từ trang đầu tiên cho đến trang cuối cùng. Kinh Thánh lại linh động, cho phép hiểu theo nghĩa rất rộng.

Trong bài này tác giả không khẳng định tổng thống Mỹ làm theo được chính xác 100%, nhưng ít nhất cũng vi ngôn, đại nghĩa.

Bạn xưng là blogger hay là ký giả, mọi người không ai có quyền phản đối. Đó là quyền tự xưng của mỗi người, và chúng tôi rất trân trọng. Nhưng nếu khi bạn in thẻ nhà báo và xưng mình là nhà báo, thì bạn coi như đã thề với Hiến chương nghĩa đạo báo chí rồi, và phải trung thành với hiến chương ấy suốt đời. Xe chạy trên đường phải đi đúng làn. Đi sai làm đường, sẽ bị xe tải đi ngược chiều đâm nát, dù bạn có là ai.

Nếu không làm được, bạn chỉ nên xưng là ký giả thôi, hoặc xưng là blogger. Đương nhiên sai lầm không thể tránh khỏi đối với nhà báo, kể cả tôi cũng có sai ( nếu sai sót mong được chỉ sửa và lượng thứ), thì tự nhiên sẽ đảm bảo sự ổn định dài lâu, sự an toàn cho nghề nghiệp của bạn.

Vì vậy, mỗi người định dấn thân lâu dài trong nghề truyền thông, nên xem qua Hiến chương nghĩa đạo báo chí ít nhất một lần. Nếu ai đã lỡ in thẻ nhà báo, in card visit rồi thì sự đã lỡ, không sao, từ nay về sau cần làm việc chuyên nghiệp hơn. Khi viết bài cần phỏng vấn ba bên: bên thuận, bên chống và bên trung lập. Đây là nguyên tắc của sự cân bằng để nói rằng bạn là nhà báo chứ không phải blogger.

Tôi rất yêu mến những bạn trẻ tự xưng mình là nhà báo, với những nhà báo chân chính tự in thẻ thì càng quý hơn ( tôi không dám tự in thẻ nhà báo cho mình). Đó là những người dũng cảm có khả năng phục hồi lại nền văn hiến chi bang.

Thân mến,

Ngày 24 tháng 11 năm 2019

Tôn Phi.

Liên lạc tác giả: tonphi40@gmail.com

Cập Nhật: Sau khi chúng tôi đăng bài này, có người cãi rằng Trump cũng thề trung thành với Hiến pháp. Trump đặt tay lên Kinh Thánh, hứa nhiều điều trong đó có bảo vệ Hiến pháp. Điều này giống như người cha đặt tay lên thề với người mẹ, trong đó hứa rằng sẽ bảo vệ đứa con. Đó là lời thề giữa cha và mẹ, không phải lời thề giữa cha và con.