Tôi đã suy nghĩ khá lâu trước khi đặt bút viết về đề tài này. Đây không phải là đề tài do tôi đề xuất. Ông Nguyễn Hiến Lê đã gợi ý tưởng về nó cho chúng tôi, thông qua cuốn Lịch sử Trung Quốc ông viết hồi thế kỷ XX.

Đây là thời đại mà các nhà văn gọi là một “vũ trụ vỡ lở từng phần”. Bố tôi tuy không có điều kiện học hành nhưng nhìn ra rất trúng:

– Con à, thời nay người ta  không có tuổi trẻ.

Cổ nhân có câu: “Quân tử sử vật, tiểu nhân sử ư vật.” Người quân tử thì sử dụng đồ vật. Người tiểu nhân thì bị đồ vật sai sử. Cái học ngày nay của toàn nhân loại, là cái học do Tây phương áp đặt lên toàn cầu, là cái học về những thứ nằm ngoài con người, do đó người trên toàn thế giới bị mất tuổi trẻ, mất hết. Cũng vì lấy logique, lấy đồ vật làm tiêu chuẩn cho chân lý nên con người học càng cao thì càng thủ đoạn. Hậu quả thì như chúng ta đã thấy ngày nay, tôi không dám nói thêm.

Dù sao cũng phải đưa ra một ví dụ. Hồi cháy rừng Hà Tĩnh vừa rồi, sao người dân không ai đi dập lửa? Vì họ học hành quá cao. Tôi bận thi xác suất, anh bận đi học giải phẫu,…Chẳng ai chịu bỏ học hay bỏ làm một ngày để vì công cuộc chung. Thà hàng triệu dân đều là nông dân và thợ xây thì cả nước sẽ đi dập lửa, nhưng không có một ai. Càng học cao càng mất đi tinh thần công thể – (ésprit communautaire). Do đó kết luận rằng học vấn đã đi nhầm đường, và phải đặt lại vấn đề là đặt lại tiêu điểm cho học vấn.

Triết gia Lương Kim Định là người đầu tiên của nhân loại đề nghị một nền học vấn mới, một nền học vấn lấy con người làm trung điểm của học vấn, lấy sự sống làm tiêu chuẩn cho chân lý.

Sợ nhất là khi mình không còn là chính mình.

Hỏi, thời con người được sống ngây thơ hồn nhiên ở đâu rồi?

Việt Nam, ngày 09 tháng 01 năm 2020.

Tôn Phi.

Liên lạc tác giả: tonphi40@gmail.com