Con người có cơ hội làm lại lần thứ hai hay không?

Phẩm giá của con người nằm ở đâu?

Đây là những câu hỏi làm nhức đầu các triết gia qua hàng thiên niên kỷ. Thứ cảm giác  mà giáo sư vật lý thiên văn Trịnh Xuân Thuận gọi là “Hoài niệm về những thuở ban đầu”. ( La nostalgie des commencements”) (tên cuốn sách nổi tiếng của ông)

Nho triết nói: “Đồng quy nhi thù đồ”. Nghĩa là, đi những đường khác nhau, nhưng khi về già thì tính nết giống nhau. Dù bạn làm gì, lầm lỡ gì, nhưng phút cuối kịp hướng về thiên lý, thì sẽ đạt được trạng thái thuở sơ sinh, trinh nguyên thanh khiết. Vì “đồng quy nhi thù đồ” là một câu văn không thể hay hơn nữa, nên người ta kết luận triết Nho là triết bênh vực cho nhân phẩm của con người.

Trong khi đó, các triết học khác cầu ở đâu đâu. Nho triết lỗi thời? Sau Khổng 400 năm, Đức Giê-su nói: “Ai tin ta thì nước sự sống chảy từ trong lòng mình.” Thượng Đế chỉ giúp bạn ở bước ban đầu, còn sau đó bạn chia sẻ nước sự sống từ trong lòng bạn, cho những người xung quanh. Thực thi như thế nào chúng tôi không dám bàn thêm, nhưng Khổng đã nói đúng ý của Đức Giê-su: Người đàn bà Samari nhiều chồng, lo lắng cả đời là sẽ vào địa ngục.  Đức Giê-su gặp, bảo sẽ cho bà nước sự sống nếu tin Người. Nghĩa là Đức Giê-su cho biết rằng người đàn bà ấy có cơ hội làm lại cuộc đời. Đây gọi là “Đồng quy nhi thù đồ” mà Nho tiết hằng nói tới. Dù đi lối luân lý độc lập, triết Nho cũng đã bênh vực cho nhân phẩm của người đàn bà.

“Thiên lý tại nhân tâm”- Thiên lý ở ngay trong lòng người.

Trong bài này, tôi đặt hình em gái làm đại diện. Em hay sang phòng tôi chơi những lúc sớm mai, và những buổi chiều tôi đi học về, trong suốt 3 năm tôi ở nhà của em trọ học trường Văn khoa trong Sài Gòn. Tôi cưng cháu hơn con gái mình, vì tôi trông thấy ở nó tuổi thơ của tôi, tuổi thơ, tuổi thanh xuân đã mất. Ai cũng muốn quay lại thời thơ ấu. Thứ mà giáo sư vật lý thiên văn Trịnh Xuân Thuận gọi là cảm giác “Hoài niệm về những thuở ban đầu”. ( La nostalgie des commencements”), hoặc gọi là “bổn lai diện mục”.

Vì sao gọi tuổi thơ ấu là tuổi thần tiên? Vì thần tiên không biết đến thiện ác, là trái cấm, mà trái chúng ta đã đòi cho ăn vào rồi từ đó mới trở nên già đi. Đi xa rồi, tôi nhớ em đến vô tận.

Sài Gòn ơi, một mai tôi sẽ trở lại.

Ngày 10 tháng 02 năm 2020.

Tôn Phi.

Liên lạc tác giả: tonphi40@gmail.com