Tôn Phi.

 

Vừa rồi, có người gửi cho tôi bức thư, giới thiệu một website và nói: “Chắc anh (Tôn Phi) sẽ tìm ra ở đây nhiều bài triết lắm.” 

Người gửi thư cũng không phân biệt rõ. Vì vậy chúng tôi viết bài này để giải nghĩa cho bạn đọc cách phân biệt triết học, triết lý và minh triết.

Ví dụ: Người ta gọi triết học Kant, không ai gọi là triết Kant.

Nếu một người học ở trường Nhân Văn xưng mình học khoa triết, thì ấy là sai. Người ấy học khoa triết học, chứ không có được học khoa triết.

Ví dụ khác. Khi hai người đang nói chuyện với nhau. Người này bảo người kia: “Anh nói triết lắm.” Từ triết ở đây là triết lý. “Anh nói triết lắm” nghĩa là anh phân tích sâu sắc lắm, gần gốc rễ vấn đề  lắm.

Trong các văn bằng, người ta ghi Ph.d (Philosophy doctor). Thực ra dùng từ này cũng chưa triết mấy. Ví dụ, nhà toán học, chỉ biết giải toán thôi, thì có phải philosopher đâu mà gọi anh ta là Ph.d. Nhưng cũng không sao, mà cũng chẳng sửa được, vì biết bao văn bằng đã ghi nhầm như thế rồi.

Trở lại chuyện đang bàn, phân biệt triết học, triết lý và minh triết. Thứ nhất, ta phải tìm cho được định nghĩa chữ triết trong ngôn ngữ. Theo chúng tôi, từ triết được dùng rất sớm ở trong hai câu nói:

Một: Triết giả triệt dã.

Người học triết là người đi đến cùng tận của vấn đề.

Hai: Sảng bang do triết.

Một đất nước, có được sáng sủa hay không, là do triết lý khởi nguyên của đất nước đó.

Tiếp tục, triết học Tây phương xây dựng trên khoa danh lý, bàn về các ý niệm, do đó nó là triết học.

Bên Đông, các tư tưởng mong sao cho tìm ra được hướng dẫn cho đời sống, thì gọi là minh triết. Minh là sáng, minh triết là tư tưởng hướng đạo cho đời sống con người.

Triết lý giống với minh triết ở đối tượng: cả hai lấy cứu cánh con người làm  trọng tâm suy nghĩ. Minh triết cao hơn triết lý. Triết lý là khi minh triết đã hiện thân ở các phép lý luận, biện bạch rồi.

Triết học thì không lấy con người làm tiêu điểm. Triết học lấy khoa danh lý khởi tự Aristote làm tiêu điểm ban đầu.

Có những biên tập viên, viết: Triết gia Lương Kim Định dạy triết Tây tại chủng viện A, chủng viện B…Đấy là viết sai vì biên tập viên chưa được học hành có căn bản. Chỉ có triết học Tây phương chứ không có triết Tây phương. Giáo sư Lương Kim Định dạy thiên về triết lý hơn là triết học. Nói “triết Tây phương” là một sai lầm rất nghiêm trọng.

 

 

 

Cựu sinh viên khoa Văn học- trường Văn khoa Sài Gòn khóa 2014-2018.

Ủng hộ tác giả:

Số tài khoản: 142720499

Ngân hàng ACB- chi nhánh Nguyễn Phong Sắc- Nghệ An.

Chủ tài khoản: Tôn Phi.