Trong triết Nho có câu: “Quân tử dĩ văn hội hữu, dĩ hữu phụ nhân.”

Nguyên văn chữ Hán: 君 子 以 文 會 友, 以 友 輔 仁

Câu này là của Tăng Tử, một học trò xuất sắc của Đức Khổng- nhà sư phạm vĩ đại.

Câu Quân tử dĩ văn hội hữu, dĩ hữu phụ nhân có nghĩa là, người quân tử dùng văn chương để nhóm bạn với nhau. Phái chính thống của Nho gia định nghĩa rằng, đức nhân và đức trí phải được phát triển bằng tự mình suy tư với sự trợ giúp của một nhóm bạn thân.

Nói thì dễ, làm thì khó.

Hitler hội hữu bằng cách dùng chủng tộc và bạo lực, bất thành. Bởi vì có nhiều chủng tộc mà chủng tộc ông chọn thì cục bộ. 

Marx hội hữu bằng cách dùng giai cấp và bạo lực, bất thành. Bởi vì có nhiều giai cấp mà giai cấp ông chọn thì cục bộ. 

Chỉ có Khổng, Tăng dùng văn để hội hữu, đã thành tựu 2500 năm nay. Thời nào cũng có những Nho gia xuất sắc. Văn thì khoáng đại, không cục bộ, nên văn đã được thành tựu, hội được hữu với nhau.

Trở lại câu chuyện, vận dụng câu nói dĩ văn hội hữu như thế nào? Nhiều người viết văn như vậy, thu hút nhiều người khác, vậy ai sẽ thu hút được nhiều người nhất?

Văn chương, mà cục bộ, không khoáng đại, thì sẽ có ít người đọc, và do đó có ít người kết bạn. Tất nhiên, ai nấy đều nghĩ rằng mình là người khoáng đại. Thực ra, bạn đang cục bộ, trong suy nghĩ, mà chưa nhận ra.

Tôi đã có một thời sinh viên cô độc. Vì ngày ấy tôi không có bạn.  Vì ngày ấy tôi nghĩ triết lý của mình là đúng, không ngờ sai rất nặng. May mắn là, tôi luôn luôn có ước muốn đi đến tận cùng chân lý cho mỗi  vấn đề.

Sang đến năm hai, tôi mới bắt đầu hòa nhập với bạn bè. Vào năm thứ hai ngành văn, tôi cùng các bạn mình mở trang Diễn đàn triết học Việt Nam. Sau đó, tôi bán lại trang này cho một bà giáo sư bên Thụy Sĩ. Bà không nuôi được, trang cũng tắt từ đó luôn.

Tôi mất công đi sửa lỗi chính tả cho từng người. Bạn bè rất yêu mến tôi bỏ công ra giúp họ. Ngựa yếu đừng vào doanh trại, người nghèo đừng tìm người thân. Dùng văn chương để nhóm bạn, tôi dần dần làm được những điều mình muốn. 

Ngày 15 tháng 04 năm 2020

Tôn Phi

tonphi2021@gmail.com