Tuần rồi, nhà nghiên cứu Hà Huy Toàn có gọi cho tôi. Trong cuộc gọi, ông nói: “Hầu hết mọi khoa học đều xuất phát từ triết học phương Tây”.

Đồng quan điểm với nhà nghiên cứu Hà Huy Toàn, ở Trung Quốc có một bác sĩ viết blog kêu gọi toàn dân và kêu gọi thế giới đòi xóa sổ Đông y, vì Đông y không có cơ sở khoa học. Thế thì, giả sử Tây y có cơ sở khoa học, Tây y dựa trên nền tảng điểm và đường thẳng, mà điểm và đường thẳng thì chưa được định nghĩa, vậy nó có phải là khoa học?

Sau đó, tôi phân tích câu nói này đúng ở chỗ nào, sai ở chỗ nào cho nhà nghiên cứu Hà Huy Toàn, để nâng cao chất lượng các tác phẩm của ông sau này sẽ in.

Nhà toán học-triết học Lai-bơ-nit của Đức, khi nghiên cứu về Kinh Dịch (Kinh Dịch đích thực chứ không phải sách bói bán ngoài siêu thị) thì thấy đây là một kinh vô tự (kinh chỉ dùng tượng, không dùng chữ). Ông nảy ra ý tưởng dùng biểu tượng để ký hiệu trong toán học, mà chúng ta đang thống nhất dùng trong toán học ngày nay. Vì ta quen nghe đi nghe lại hàng ngày rằng toán học khởi tự phương Tây rồi, nên ta không còn nghi ngờ gì nữa. Tất nhiên, những chi tiết như thế này ít người biết, do đó nói đến phương Đông là nói đến cái gì đình trệ.

“Hầu hết mọi khoa học đều xuất phát từ triết học phương Tây” hay “Hầu hết mọi khoa học đều xuất phát từ khoa học phương Tây” là không triết.

Khi đế quốc La Mã (viễn Tây) đem quân đi đánh Ba-Tư, họ lấy đi toàn bộ sách vở, nguyên lý của Ba-Tư về làm cho mình. Ba-Tư gọi là Trung Đông. Vậy, những gì La Mã (phương Tây) có ngày nay, về mặt học thuật, gần như là bê nguyên vẹn của Trung Đông.

Khi chúng tôi phân tích đến đây, bác Hà Huy Toàn lại nói: triết học khởi tự Platon, Aristote và Socrate là bên Hy Lạp, tức là bên Tây. Lại càng chưa triết nữa. Platon, Aristote và Socrate là người Ai-cập (Trung Đông) chạy sang Hy-Lạp để tị nạn. Do đó, khó mà nói được, bên Tây là tổ của triết học, hoặc là ta nói cố.

Nhìn vào tình trạng của ba nước: Trung Quốc, Việt Nam và Triều Tiên ngày hôm nay, người ta dễ đánh mất lòng tự tín, và bảo rằng: Tây hơn Đông. Vì vậy câu nói của bác Hà Huy Toàn cũng không phải là không có lý do. Tôi đã phân tích cho bác Hà Huy Toàn thấy, và bác này cũng phải phục ở chỗ: Việt Nam chế ra phép rong canh (trong làng người ruộng to chia sẻ 18 giạ lúa cho người không có ruộng để khỏi cả hai phải chia nhỏ số ruộng ra). Pháp học được điều này, và đem về nước chế biến ra, ngày nay nước Pháp có trợ cấp xã hội 650 êu-rô một tháng một người, là học từ lý tưởng rong canh của người Việt.

Đặc điểm của khoa học phương Tây là quy ra mét, lít, thước, thốn, vì vậy rất dễ cho định lượng, nhưng nó áp dụng được cho con vật, khi dùng nó để đo đếm con người thì tám, chín phần rớt ra bên ngoài.

Trở lại chuyện cần phân tích. Danh từ “khoa học” nghĩa là gì? Cho đến nay chưa thấy có bài luận nào do người Việt viết ra giải nghĩa danh từ “khoa học” cho đến nơi đến chốn. Vì vậy, có những yêu cầu xóa tên “đại học Khoa học xã hội và nhân văn” và lấy lại tên cũ “đại học Văn Khoa Sài Gòn”, vì ta có biết “khoa học” là gì đâu, nhưng “văn khoa”thì không cần giải nghĩa. Còn những trường như “Khoa học tự nhiên” thì không cần đổi tên vì đã quen gọi như thế rồi.

Cũng như câu nói “triết học xuất phát tự Tây phương” cũng không sao cả. Vì đã quen nói như thế rồi, nay có nói, viết ra cũng không ai cãi, sách in ra sai rồi cũng chẳng cần thu hồi nốt. Nhưng nói về phương Đông phải cực kỳ cẩn trọng. Bên Đông không có cái gọi là “triết học” mà có “triết lý” để gây hứng thú cho cuộc tồn sinh.

Cũng như, các em biên tập viên mới ra trường và mới vào nghề viết: “giáo sư Lương Kim Định dạy triết Tây tại đại chủng viện Quần Phương.” Sau đó, em này bị đánh rớt cuộc phỏng vấn, em tức đời lên em chửi. Nào em biết giáo sư Kim Định đâu có dạy “triết Tây”, ông chỉ dạy “triết học Tây phương”. Chỉ sai một từ thôi là bị đánh rớt.

Bài này không phân tích riêng cho bác Hà Huy Toàn, mà phân tích cho nhiều bạn được thấy, và đừng đánh mất  đi lòng tự tín về viễn Đông.

Dù muốn dù không, năm 2019, WHO đã phải công nhận Đông y là một khoa học.

Tôn Phi

Tonphi2021@gmail.com

+841644331741