Bài và ảnh: Tôn Phi.

Trước khi đọc hết bài này, bạn đọc cần hiểu rằng, trong quan điểm của chúng tôi, bán vé số không phải là xấu. Bạn tôi cũng có người bán vé số. Nhưng đó là giải pháp tạm thời. Rất nhanh chóng sau đó, người bạn đã đổi nghề, và nay đã khá là có của ăn của để. Còn tôi sau bao năm vẫn làm nhà văn, hy vọng sang năm sẽ có tự do xuất bản.

Bên Mỹ, nếu thấy một trẻ em dưới 18 tuổi đi lang thang dọc đường để bán vé số, thì công ty xổ số sẽ bị thanh tra đến hỏi: “Tại sao anh lại sử dụng sức lao động trẻ em?”, và phạt cho nó chừa.

Các công ty xổ số ở Việt Nam, chủ nhân đang ngồi trong phòng lạnh, làm giàu bằng sức lao động của những đứa trẻ. Bên Pháp, nếu phát hiện một chủ nhà hàng sử dụng sức lao động trẻ em thì mạng lưới các nghiệp đoàn sẽ làm việc đến nơi đến chốn. Việt Nam là xứ “dân chủ” và “tự do”, ai thích làm gì thì làm. Qúy vị nên biết rằng đa số các công ty xổ số ở Việt Nam đang sống ngoài vòng pháp luật. Nếu có trong vòng pháp luật thì cũng ngoài vòng văn minh của nhân loại.

Trẻ em chỉ nên ở trong sự bao bọc của cha mẹ. Xã hội Việt Nam hiện không có hướng đạo sư, cho nên trẻ em bị vong thân. Bố mẹ dọa:

– Không học, tao sẽ cho mày đi bán vé số.

Sau câu nói đó của cha mẹ, đứa trẻ sẽ tự ái, bỏ nhà ra đi bán vé số. Về phần đứa trẻ, không thể có bố mẹ, nhà trường…hoàn hảo, do đó đòi hỏi các em sự nhẫn nhịn. Có đứa nghĩ trong lòng:

“Ta ra khỏi nhà cũng sống được.”

Xin lỗi, rất hiếm trường hợp như vậy, xác suất chưa đến một phần triệu, và chú em không nên lấy đó làm mẫu mực. Bố mẹ mất sớm, con cái ra đời sớm thì hay thành công. Ông Trời bù đắp cho những mất mát của nó. Nhưng nếu bố mẹ còn mà con cái bỏ nhà ra đi, thường là thất bại trong cuộc đời.

Về phần bố mẹ, không nên quá khắt khe với con em, và đòi cho con em của mình phải được như “con nhà người ta”. Nhất là khi hệ thống đo-đếm con người bị sai thì không thể căn cứ vào mét-lít-thước-thốn để đánh giá con em mình. Hệ thống máy đếm đang làm cho con người xa nhau. Thầy Khổng dạy: “Lộc tại kỳ trung hỹ”, chứ không dạy, lộc là từ bên ngoài gán vào. Điểm thấp quá-đứa trẻ bỏ học, đi bán vé số. Vì vậy, Phần Lan không chấm điểm cho đứa trẻ, từ cấp 1 đến cấp 3, còn học hay không thì mặc kệ. Vậy mà không có đứa nào bỏ học.

Bán vé số không phải là một nghề. Cơ quan thống kê nào tính nó là một nghề, ấy là báo cáo sai lệch. Thế giới tiến bộ không ai coi việc cầm tờ vé số dọc đường là nghề. Người ta đang ngồi với bạn trong quán, tự nhiên một người bán vé số chạy vào mời mua, không mua thì cũng xấu hổ nên phải mua để giữ sĩ diện với bạn bè.

Bà già đi bán vé số. Nếu là ở Mỹ, thanh tra sẽ hỏi: Tiền trợ cấp xã hội bà để đâu? Nếu là xã hội Mỹ, việc một bà già 70 tuổi cầm xấp vé số đi bán giữa trời mưa là chuyện không thể chấp nhận được.

12 tháng 08 năm 2020.

Tonphi2021@gmail.com