Thư trả lời nhà báo Tôn Phi, người cô độc từ bé yêu triết, yêu văn hiến.

Thưa nhà báo Tôn Phi, Tôi là Hùng gàn nhà báo độc lập, đồng thời là chủ nhiệm trung tâm nghiên cứu Văn Hiến- Hiến Pháp.

Sáng nay sau khi đưa con trai đi mẫu giáo với 3 cái đuôi an ninh giả danh côn đồ và cái đuôi này còn 8 ngày nữa mới rụng. Tôi trở về nhà việc đầu tiên là Tôi lướt facebook, màn hình hiển thị bài báo cũng là câu hỏi của bạn: “Không lẽ nền văn hiến đã chết thật rồi sao?”

Câu hỏi lập tức dội vào đầu tôi, buộc tôi phải đọc cẩn trọng từng từ và rồi ngay lập tức. Tôi soạn ra một lá thư nháp trong đầ và còm comment (bình luận) rằng tôi sẽ hồi âm cho bạn về vấn đề này một cách cẩn trọng bằng một lá thư.

Bạn thân mến của Tôi, Tôi cũng như bạn đang lặn ngụp trong một biển tri thức, một đại dương thông tin nhưng những thứ ta cần qua ít hoặc tản mạn khắp nơi, làm ta không đủ nguồn lực, trí lực để thu gom về xây nên ngôi nhà mà ta mong ước. Văn hiến mà chúng ta quan tâm nó là như vậy.

Xin chia sẻ với bạn thân mến về quan điển về văn hiến của tôi để chúng ta tìm được mẫu số chung kẻo khó thể có sự đồng thuận?

Triết tự từ “văn hiến”. Văn là vẻ đẹp. Ví dụ “văn hóa” là những gì đẹp đẽ đã được phổ biến rộng vào trong cộng đồng và hình thành nên nếp sống (tạo thành giá trị), Hiến là sự cho đi một các tự nguyện với một mong ước rằng sẽ mang lại những giá trị lớn hơn (nghĩa là một sự đầu tư vị lợi nhưng không hoàn toàn vì bản thân).

Vậy “văn hiến” là văn hóa cho đi để xây dựng lên những giá trị lớn hơn.

Nói về văn hiến thì ta phải xem xét rộng khắp trong lịch sử hình thành và phát triển của loài người. Văn hiến là giá trị phổ quát của sự sống (tình mẹ), và vì vậy nhân loại cũng không nằm bên ngoài. Nếu có cái già giá trị nhất, cốt lõi nhất trong lịch sử của loài người thì đó chính là văn hiến. Có thể nói cốt lõi, tinh hoa của lịch sử, văn hóa nhân loại chính là lịch sử văn hiến.

Nói về văn hiến, nó luôn là giá trị phổ quát của nhân loại nhưng dân tộc đầu tiên gọi tên được đích danh cho cái văn hóa cốt lõi nhất của nhân loại đó chính là tổ tiên tộc Việt của chúng ta.

Lịch sự của nhân loại đi cùng với nó là sự tiến hóa của linh hồn hiện nay linh hồn phổ quát của nhân loại đang ở mức 4/7 đó là trung bình khá. Khi nhân loại mới hình thành mặt bằng linh hồn chung là 1/7 những người có văn hiến và sống hiến đến tận cùng là những người có bậc linh hồn cao hơn. Kết thúc giai đoạn mẫu hệ, nhân loại bước vào tầng tiến hóa thứ 2/7- thời đại hình thành các nhà nước, phong kiến với hàng ngàn năm tiếp theo nhân loại sống với sự tiến hóa của minh nhưng vẫn đầy bất công nhất là khi một triều đại nào đó đi vào mạt vận. Ở nửa cuối thời kì phong kiến nhân loại bức bí với những biến bộ mới về kinh tế, văn hóa họ đã bứt phá bước sang giai đoạn 3/7 đó chính là thời đại phục hưng, chấm rứt khoảng một nghìn năm đềm trường trung cổ. Nhờ vào phục hưng văn hóa nên những kiến thức và mô hình chính trị dân chủ và cộng hòa đã được khơi dậy đồng thời bồi tụ hình thành nên chủ nghĩa hợp hiến với hai hướng tiếp cận khác nhau của Jonh Lock và Rousseau, một người đi lên từ một truyền thống thông luật với truyền thống xã hội thượng tôn pháp luật, người kia sống và viết trong sau John Locke nửa thế kỷ với nền chính chị nước Pháp đang thực hành nền cộng hòa. Có thể nói là khế ước xã hội hãy chủ thuyết hợp hiến ra đời như vậy nhưng không được hiến thực hóa cho đến khi Hiệp Chúng Quốc Hoa Kỳ được được lập và loay hoay mất 11 năm để tìm cho mình một lí thuyết chính trị tối ưu, khi đó chủ thuyết hợp hiến mới có đất dụng.

Chính ủy ban lập hiến của Hợp Chủng Quốc Hoa Kỳ đã hiện thực hóa chủ thuyết hợp hiến nằng việc lập nên một bản khế ước (hiến pháp) hoàn chỉnh đầu tiên cho nước họ và cho cả nhân loại. Tại thời điểm bản hiến pháp này ra đời vào năm 1787 đã đánh dấu một bước tiến mới của nhân loại nâng nhân loại vững vàng tiến vào tầng tiến hóa tâm linh thứ 4/7. Ở tầng tâm linh này văn hiến đã được sòng phẳng thành pháp luật, một bản hợp đồng tối cao cũng là một bộ luật tối cao cho mọi thành viên của quốc gia đó. Ở đó con người bình đẳng với nhau trước pháp luật và cùng hiến đi một phần bằng nhau đó là quyền tự do tuyệt đối của một con thú và một phần thu nhập của mình để lập nên, duy trì và nuôi dưỡng nhà nước, đổi lại họ được nhà nước đảm bào các quyền tự do tương đối, quyền sống và các quyền cơ bản khác. Để tránh bị lạm quyền dẫn đến nhà nước có thể tước đi các quyền của mình công dân giữ lại cho mình quyền tham chính, quyền tự do ngôn luận, tự do báo chí, quyền biểu tình, quyền lập hội , sinh hoạt hội… thậm chí là quyền sở hữu súng.

Ngõ cụt mà ngài Luther nhắc đến của nhân loại la do khi đó nhân loại chưa hình thành chủ nghĩa hợp hiến.

Cần nói thêm điều mà Ngài Luther nói đén ở đấy chính là vòng luẩn quẩn của quyền lực là: lật đổ để cướp chính quyền rồi sau đó lại bị cướp vì sự hủ bại của họ, cứ như vậy nhân loại không lối thoát.
Như vậy nền văn hiến không những chết, hay bị chôn sống nhưng nó đang bị thói lưu manh và sự nông cạn của nhân loại che phủ mờ. Phải mất chục năm sau này, phong trào giai đoạn trao trả độc lập cho các quốc gia vào thập niên 60. Chủ nghĩa hợp hiến ra đời đã chấm rứt được điều đó. Những quốc gia nào tuân thủ nghiêm ngặt chủ nghĩa hợp hiến thì không có chuyện lật đổ nhau mà chỉ là thay đổi người đứng đầu hành pháp bằng lá phiếu. Như vậy chỉ còn văn đấu không còn võ đấu trong một quốc gia, quân đội chỉ còn làm nhiệm vụ quốc phòng và cứu nạn.

Nhưng xin báo cho bạn biết một tin mừng là trường sóng chủ nghĩa hợp hiến đã trỗi dậy từ khi liên bang Xô Viết sụp đổ vào những năm 1989-1991, quá trình chỗi đậy này tuy chậm nhưng khá rõ với hiểu hiện như hiện nay như nền dân chủ non trẻ Đài Loan, cuộc đấu tranh của giới trẻ Hông Kông, của người Belarus, Venezuela, hay trước đó là Myanma.

Lê Trọng Hùng ( tự Hùng Gàn)

Mến chào ông bạn rắc rối.
Hà Nội, ngày 9 tháng 9 năm 2020

Bức thư gốc (chưa edit) đăng tại đây: https://www.facebook.com/hunggan.le/posts/314241393358123