“Những người tàn tật bẩm sinh thì lỗi thuộc về ai?” Câu hỏi này thực là hóc búa. Xét ví dụ trong Giăng chương 9 câu thứ 2: Đức Chúa Jêsus vừa đi qua, thấy một người mù từ thuở sanh ra. Môn đồ hỏi Ngài rằng: Thưa thầy ai đã phạm tội, người hay là cha mẹ người, mà người sanh ra thì mù như vậy?

Nếu nói rằng lỗi thuộc bố mẹ, thì mọi bố mẹ có con bị đau trên đời sẽ ray rứt không sống được. Còn nếu nói rằng lỗi thuộc về đứa con, thì đứa con cũng sẽ không sống được, suốt ngày thổn thức ăn năn (nhiều trường phái giải thích như vậy là mắc vào cảnh triết học chợ búa trở thành tôn giáo). Cho nên, trả lời thế nào cũng không ổn thỏa, bởi không thể, mà cũng chớ, quy rằng một ai đã gây ra thảm họa. Thuyết luân hồi được Bà-la-môn giáo phát triển rất sớm và được các chi nhánh nhai đi nhai lại không làm thỏa mãn óc minh triết khoa học, bởi không thể nói rằng em bé châu Phi thiếu ăn là do nhiều tội hơn tên trùm khủng bố châu Á sống đầy đủ, giải thích như vậy là lấy may. Ở đây vấn đề thực là lớn lao.

Dân gian Việt Nam có câu thơ:

Cha mẹ lành sanh con thảo

Cha mẹ cú, đẻ con tiên.

Chứng tỏ, nền văn hóa Việt cũng đặt ra vấn đề tương tự vấn đề mà những người Do Thái còn đương băn khoăn. Nếu lỗi tại cha mẹ, thì tại sao cha mẹ cú không để ra con cái xấu xí mà lại đẻ ra con đẹp, để cho cha mẹ sống thiện lành cũng phải ghen tuông. Nghịch lý này từ Viễn Đông qua Trung Đông lắm kẻ trằn trọc không ra lời. Triết lý trung thực phải giải quyết được những điều hệ trọng thế này (chứ không phải tranh luận xem danh từ này phân tích được mấy mươi ý nghĩa hay dưới cọng lông có mấy lớp da). Qủa thực người hướng đạo sư cho cộng đồng cần là người không bỏ sót mộ trường hợp.

Ðức Chúa Jêsus đáp rằng: “Ðó chẳng phải tại người hay tại cha mẹ đã phạm tội; nhưng ấy để cho những việc Ðức Chúa Trời được tỏ ra trong người.”

Câu trả lời này thật là hay và cân đối. Nó vừa không đề cập đến đứa trẻ hay cha mẹ đứa trẻ nghiệp chướng chôn sâu, mà chỉ đề cập đến thiên ý ( những việc Đức Chúa Trời trải ra vũ trụ). Câu trả lời không làm mích lòng các bậc phụ huynh, cũng không làm mích lòng con trẻ. Nó vừa có ở mỗi bên, lại vừa không tuột hẳn về bên nào. Câu trả lời làm cho mọi người, bị đặt vào cảnh khó, đều không lấy làm muộn phiền. Trái lại, ai nấy cảm thấy một nghĩa vụ thiêng liêng để mà phấn đấu, vận động. Người bị mù, người bị sứt môi, mẻ trán, trật khớp mắt cá…hẳn có ý muốn trong đại tự sự.

Triết Việt Nho trả lời câu hỏi trên như sau: “Hóa nhi đa hý lộng.”. Giải nghĩa: Tạo Hóa (Hóa Nhi) làm ra những việc như vậy để cho phong phú. Cho nên mới có câu: “Tận nhân lực, tri thiên mệnh”, hiểu rằng mình được tạo ra như thế là có ý nghĩa gì. Nhân đây chúng tôi chỉ cho quý vị thấy sự tiến bộ vượt bậc của triết Việt Nho, mà đến cả Kinh Thánh của người Cơ-đốc tương đồng đến cả triết lý nền móng. Cho đến nay vẫn chưa có giải đáp hơn được hai giải đáp trên. Nếu nói “Tái thiết đất nước bằng văn minh Cơ-đốc” thì có người gật đầu, có người phản đối. Nhưng nói tái thiết đất nước bằng triết Việt Nho, hay chủ đạo Việt, thì không ai có thể đưa ra lời phản đối có chứng minh. Chúng ta có điều đó trong tương lai gần. Việt Nam có một triết học cao hơn triết học của Tây, triết học của Tàu.

Triết Việt Nho cũng là Thái Bình minh triết. Triết học của Việt Nam, mà giáo sư Kim Định trục vớt, rất sâu thẳm, mà các kỹ sư điện toán giỏi nhất thế giới cũng phải trầm trồ.

Ngày 07 tháng 02 năm 2021.

Tôn Phi.

Liên lạc tác giả: tonphi2021@gmail.com