Nền đạo đức Tin Lành và tinh thần của chủ nghĩa tư bản.

Phần 24: Tổng quan kiến trúc của đất nước Cuba

Lê Minh Tôn

Ở Cuba, người ta sử dụng kiểu kiến trúc ba-rốc (baroque). Đây là nghệ thuật, cách riêng là kiến trúc, trang trí cầu kỳ. Kiểu kiến trúc baroque được áp dụng tại châu Âu trong thế kỷ 17 và 18.

Sau khi cướp chính quyền hợp pháp của Fulgencio Batista vào năm 1959, lãnh tụ Phidel Castro vẫn trung thành với kiểu kiến trúc baroque. Nhìn đường phố Cuba, ta thấy chẳng có sự thay đổi gì. Không ai dám cầm búa đập những công trình trăm tuổi cả.

Điều này cũng tương tự như ở Ý. Tại thủ đô Rô-ma, có hai viên gạch lót đường bị vỡ. Thị trưởng muốn thay hai viên gạch đó bằng hai viên gạch mới cùng kích cỡ và cùng màu sắc. Dân không cho, thà để như vậy cho nguyên bản.

Chính vì vậy, các giá trị truyền thống của Cuba vẫn còn nguyên. Cần giữ truyền thống nhất là trường đại học. Chất lượng bác sĩ thời Phidel cũng như chất lượng bác sĩ thời Batista, học xong sang Mỹ làm ngay được. Ở Cuba xuất hiện ngày càng nhiều các nhà tư tưởng trẻ. ( Tất nhiên không so sánh được với Lương Kim Định và Trần Văn Đoàn bên Việt Nam). Cuba nghèo là do không lưu thông được hàng hóa. Đất nước thiếu rau. Các nước không nhập rau vào Cuba được, vì không được sử dụng chất bảo quản. Buổi sáng nó là rau, buổi chiều nó đã là rác.

Hồi mới thành lập chế độ, cán binh bộ đội Cuba rất hay đánh người. Ngày nay, đánh một người không còn đơn giản như trước. Cầu thủ Anh Steven Gerrard vào một quán bar ở Liverpool uống rượu, đánh cho một người ở đó gãy răng. Anh chàng phải bồi thường số tiền 200 000 bảng Anh. Cảnh sát của Fidel không đánh người như thế hệ đầu được. Phe Batista ở ngoài, ghi chép rõ từng trường hợp để về tính sổ một lượt. Giết người còn kinh khủng hơn. Một mạng người của Batista có giá trên 10 triệu đô-la Mỹ, nhân lên hàng ngàn người, số tiền quá lớn so với sức chi trả của nhà Phidel. Vì vậy ở Cuba, người ta chẳng tự hào gì nghề cảnh sát. Số tiền nợ, Phidel không thể có tiền đền. Phidel Castro biết không thể duy trì chế độ này lâu thêm nữa. Ông cấm không được xây tượng đài cho mình. Đồng thời, sứ giả của nhà Phidel sang Mỹ, thương lượng với Batista, giữ lại tính mạng cho những người kế nhiệm, đặc biệt là kỹ sư Miguel Díaz-Canel. Chiến tranh giao ước rất hay. Cảnh sát Cuba không dùng vũ khí để trấn áp hay tiêu diệt người biểu tình. Dường như họ muốn tạo ra một cuộc chuyển đổi dịu dàng êm ái. Nhà Phidel chỉ cướp chính quyền chứ không cướp đạo, cho nên được nhà Batista tạm tha. Nhưng những người đi theo Batista, có chồng, cha bị giết thì không như thế. Tội ác của nhà Phidel, tội chết có thể được tha, tội sống chắc chắn phải xử. Công pháp quốc tế phạt rất nặng tội cướp chính quyền.

Trường hợp Phidel cướp chính quyền Batista. Che Guevarra đã không dám làm thảm sát như Trần Thủ Độ năm xưa diệt tộc đối với nhà Lý ở Việt Nam. Nếu diệt, thì phải diệt cho hết. Còn nếu không, thì phải thả, và tổ chức tổng tuyển cử. Một cuộc tổng tuyển cử thì phải có Liên Hiệp Quốc giám sát, còn nếu không thì đó là trá hình. Địa hình Cuba không thể làm thảm sát được. Người dân bơi ra biển là sẽ đến bang Florida của Mỹ, chỉ cách 150 km. Phidel không dám làm thảm sát, cũng không dám tổ chức tổng tuyển cử, cho nên keó dài đau khổ cho dân tộc Cuba hơn 50 năm qua. Giờ thì hết cả.

Sắp tới đây, hậu duệ của Batista sẽ về nước, đòi lại nhà cửa, đòi lại ruộng nương. Hai triệu dân Cuba có học thức, tiếp nhận nền giáo dục Mỹ, sẽ vào làm giáo sư đại học, viên chức cảnh sát quốc gia và vệ binh quốc gia…bơm dòng máu mới vào lãnh thổ Cuba để phục hưng đất nước.

Ở Cuba, nghề giáo viên và nghề viết văn được coi trọng hơn các nghề công chức khác. Nông dân rất có giá. Trung Quốc đã xúi Phidel làm cải cách ruộng đất, thực chất là xúi bần cố nông đi cướp giết địa chủ, song Phidel không làm. Ông luật sư Phidel biết rằng ở Cuba làm gì có giai cấp. Bạn đọc coi bài hát “Historia de un amor” ( Câu chuyện một tình yêu) thì đã rõ. Anh thanh niên làm nghề hái hoa quả cho lãnh chúa lâu đài. Ngày hôm ấy nắng đẹp, cô con gái con lãnh chúa ra thăm vườn cam và những người nông dân. Chàng thanh niên hái một bông hoa cam, nhờ gửi cho một cô bé 7 tuổi, cô bé gửi cho cậu bé 7 tuổi, cậu bé chạy đến mang cho cô chủ lâu đài. Cô chủ rất vui. Cô chủ cúi xuống, ghé má phấn cho cậu bé 7 tuổi thơm một cái, tỏ ý rằng nàng đồng ý. Chàng trai đứng đằng xa trông thây được, nở nụ cười. Chàng nông dân tán được cô chủ lâu đài chỉ với một bông hoa ( ăn trộm của nhà cô). Rõ ràng Cuba không có giai cấp. Vậy thì, làm sao xúi được bần cố nông giết được lãnh chúa? Văn hóa Cuba đã quá cao, chủ nghĩa Lê-nin không xâm nhập nổi vào quần chúng. Đồng ý là Phidel độc tài. Phidel có giết người, song không giết hại nền văn hiến. Đây là thái độ ứng xử của người có học hành đàng hoàng.

Phidel Castro không phải là kẻ phản loạn. Anh sinh viên trường luật ban đầu chỉ là người chống độc tài mà thôi. Lật đổ được độc tài rồi, Phidel không biết làm gì tiếp theo. Bên ngoài, độc tài Batista tấn công nhiều đợt để trở về. Thế là, Phidel Castro buộc phải đi chơi với băng Lê-nin, rồi nhận huy hiệu của Lê-nin. Thực ra, Phidel không phải là Cộng Sản. Mặc dù Phidel Castro cướp chính quyền của Baptista, nhưng lá cờ của Phidel là sự kế thừa lá cờ của Baptista. Xét về lá cờ, Phidel Castro vẫn hợp pháp trước Công pháp quốc tế. Vì vậy, Phidel Castro tồn tại lâu.

Nay, sự thất bại của nhà Phidel quá rõ ràng. Không thể thoát nghèo bằng cách đi ăn cướp. Đây là bài học cho thấy, không thể giúp người nghèo bằng cách dạy cho họ cướp chính quyền được. Muốn giúp người nghèo thì phải dạy cho họ thuê tiệm, mở xưởng. Tức là, phải đi theo con đường của chủ nghĩa tư bản đã vạch sẵn cho bạn đi.