Ảnh: Vòng đời con cá hồi ( salmon)

Có ông tiến sĩ, lương tháng 6,5 triệu, lên than phiền trên báo chí. Bài này sẽ giải thích vì sao lương tiến sĩ ở Việt Nam thấp như vậy.

6.5 triệu một tháng thì chỉ bằng anh bảo vệ (8 triệu một tháng) và thua cả bác bán bún (30 triệu một tháng).

Ở nước Anh, nhà nước tài trợ cho một dự án nghiên cứu đời sống của loài cá hồi. Dự án này kéo dài 200 năm, thâu nhận tất cả các nhà khoa học, các sinh viên, những người thợ lặn, thợ chụp ảnh…Ai tham gia cũng được hưởng lương hết. Vì có những chương trình làm khoa học dài hơi như vậy, chỉ để nghiên cứu những điều nhỏ nhất, cho nên, lương của nhà khoa học Anh rất cao. Kết quả nghiên cứu cũng rất chuẩn xác. Năm nay mới khoảng năm thứ 100. Để được coi là một công trình khoa học ở Anh, công phu cần rất cao. Các nhà quản trị vương quốc Anh, với đầu óc tư bản chủ nghĩa, có khả năng trả lương cao và trả lương lâu dài cho nhà khoa học.

Trở lại Việt Nam. Các công trình khoa học không cần độ chính xác cao. Do đó, lương tháng 6.5 triệu là xứng đáng, với công sức đã bỏ ra. Anh chỉ tốn thời gian 3 năm để có bằng tiến sĩ, điều mà ở Anh người ta mất có thể đến 10 năm, từ lúc còn là cậu sinh viên năm nhất đi theo đoàn thám hiểm cá hồi cho đến lúc ra trường. Dù sao, ở Việt Nam, người ta thích làm tiến sĩ hơn. Dù lương thấp nhưng được trọng vọng, đi hội thảo được nhận tiền giải ngân dự án. (Mùa dịch, không đi hội thảo được, không có tiền nên ông lên báo than. Nếu ông giỏi, ông bán phát minh cho Mỹ, sẽ có tiền.) Văn hóa Việt Nam sẽ ấp ra các tiến sĩ hàm thụ, trong khi văn hóa Anh-Bỉ sẽ ấp ra các tiến sĩ sản xuất. Một tiến sĩ sản xuất phải đóng tiền mới được tham dự hội thảo khoa học, vì khi anh đi anh được nhận hồ sơ kỹ thuật của nhà tổ chức hội thảo cung cấp. Không ai phát free ( cho không) ai.

Thứ hai, Việt Nam hiện nay đào tạo tiến sĩ quá nhiều. Đây là do văn hóa đi xuống. Giáo hội Công giáo, từ khi du nhập vào Việt Nam đến nay đã 4 thế kỷ, chỉ đào tạo ra chưa đầy 12 tiến sĩ thần học. Để được là tiến sĩ thần học, bạn cần có phát kiến, thành ra rất khó, nhiều người học dở hai năm phải bỏ về. Trong khi đó, các nơi đào tạo theo chỉ tiêu. Chẳng hạn, trường Phật giáo đặt chỉ tiêu mỗi năm bao nhiêu tiến sĩ…Do đó, Phật giáo thế giới ngày càng đi xuống. Tiến sĩ Phật học đông như gà con. Đã quá lâu rồi, họ không có phát minh. Bởi vậy, lương tiến sĩ ở Việt Nam, 6.5 triệu, quá thấp so với lương của một sinh viên Do Thái mới ra trường, 10 000 Usd/tháng.

Việt Nam chưa phải là nền kinh tế tri thức, máu đánh bạc vẫn còn cao. Người ta đổ là do cơ chế. Chẳng hạn, người ta bảo rằng Việt Nam xài chủ nghĩa Marx mà cả thế giới đã vứt vào sọt rác. Thực ra, nếu bạn giỏi chủ nghĩa Marx thì bạn sẽ giàu. Bên Mỹ có Viện nghiên cứu chủ nghĩa Marx, dạy học cho nhân viên đầu sỏ chính phủ các nước. Nếu bạn giỏi chủ nghĩa Marx, bạn hãy đem công trình chủ nghĩa Marx của mình sang viện đó, người ta sẽ trả cho bạn 5000 usd cho mỗi trang A4, với điều kiện là khoa học Marx thực thụ. Tất nhiên, tiến sĩ chủ nghĩa Marx ở Việt Nam không ai đủ đẳng cấp để giật được số tiền đó. Tất cả đều mạo nhận mình là đệ tử của Marx. Các bạn thực chất là Leninist ( người theo chủ nghĩa Lê-nin). Không phải do cơ chế làm cho nhà khoa học nghèo. Nhà khoa học có thể bán sản phẩm cho Mỹ. Đằng này nhà khoa học nghèo là do bản thân nhà khoa học.

Về luật học, Việt Nam sản xuất ra luật sư chạy giấy tờ ( cò cao cấp), luật sư chạy án ( thực chất là hối lộ), cho nên ở Việt Nam không có luật sư đấu tòa quốc tế. Ở nước Nga thời Xô Viết cũng không có luật sư đấu tòa. Từ một phút nông nổi của Lê-nin đã làm cho trường luật của Nga tụt hậu cả so với trường luật của Anh- Mỹ. Ngày nay, con cháu địa chủ ở Nga vẫn còn thuê công ty luật của Mỹ kiện Lê-nin vì hành vi giết người và cướp của cha ông của họ. Số tiền lên đến hàng tỷ rúp. Vì không có tiền đền, và không thể tiếp tục sử dụng công cụ bạo lực hay lừa đảo, nên đảng Cộng Sản Nga đã phải giải tán ( chúng đổi màu thành đảng Nước Nga thống nhất). Không thể làm giàu bằng cách đi ăn cướp được. Phải có tinh thần khoa học. Chính trị học là một môn khoa học chính xác, chứ không phải ta mạnh thì ta đi cướp đất, cướp chính quyền. 100 năm sau người ta vẫn kiện. Những người hiểu về công pháp quốc tế, sắp tới đây sẽ rất giàu.

Khoảng 10 năm trở lại đây, cử nhân văn chương Việt Nam lương rất cao. Tốt nghiệp ngành văn ở Việt Nam làm cho công ty Hàn Quốc ở Sài Gòn, đi làm bằng taxi. Có những cô viết content cho doanh nghiệp, lương đủ nuôi một lúc 5 gia đình. Ngoài quê miền trung, người ta hay cho con học kỹ thuật, vì sợ học khối văn- sử-triết ra trường không có việc hoặc có việc nhưng lương thấp. Ngay cả việc tôi đi học, chỉ có một người dì đi tu ủng hộ. Vì không ai nhìn thấy triển vọng của nền kinh tế. Đây là lý do tại sao vùng quê Nghệ An nhiều người học giỏi mà vẫn nghèo, liều mình vượt biên chết ở nơi đất khách quê người. Không ai biết cách tổ chức nền kinh tế.

Thế kỷ XXI, các tổ chức khoa học sẽ tranh nhau con người. Con người tự bản thân nó đã là vốn quý. Những viện hàn lâm khoa học rảo khắp thế giới, thấy ai biết làm khoa học là họ rủ tham gia, với mức thù lao rất hậu hĩnh. Khoa học không có gì to tát, nên bắt đầu từ những việc nhỏ nhất, chẳng hạn làm dự án nghiên cứu vòng đời con cá bống ( nếu còn) ở Việt Nam.

Giờ đây, cô em Quỳnh Quỳnh xinh đẹp, ngồi bàn dưới tôi, đã tốt nghiệp cử nhân văn chương, sang chảnh, ra trường đi dạy 3 triệu một tháng. Nếu đi làm cho công ty Hàn Quốc, lương cô có thể 3 000 Usd (60 triệu) một tháng. Song, nhân phẩm của một cô giáo cao hơn hẳn nhân phẩm của một nhân viên văn phòng sai đâu đánh đó.

Do đó, bạn đừng có lo học xong ra không có việc làm. Các tập đoàn tư bản và các tổ chức khoa học sẽ săn đón bạn.