Ngày xửa ngày xưa, có một gà mẹ và một đàn gà con. Lối chiều, bà nội tôi sàng gạo, mẹ con nhà gà đi nhặt thóc lép ở dưới chân. Bỗng trên trời có một con diều hâu bay qua. Gà mẹ kêu cục ta, cục tác. Đàn gà con ríu rít chạy về tập trung dưới đôi cánh của gà mẹ. Con diều hâu bay vòng qua vòng lại mấy lần, thấy không làm ăn được gì, một hồi lâu sau mới chịu bỏ đi.

Ca dao Việt Nam có câu rất hay:
“Mồ côi cha ăn cơm với cá,
Mồ côi mẹ lót lá mà nằm”.

Nhà cô tôi đối diện nhà bà nội. Cô tôi cũng nuôi gà và cũng có một gà mái mới đẻ lứa con rất đẹp. Bữa ấy, gà mẹ mất, để lại đàn con. Tôi chú ý quan sát đàn gà con đó, thấy số lượng mỗi ngày một vơi. Hôm đầu tiên còn 7 con. Hôm thứ hai còn 5 con. Sau một tuần còn 2 con. Một con bị diều hâu bắt mất. Một con còn lại ủ rũ, người Hà Tĩnh quê tôi gọi là gà rù. Đến đêm, gà rù ấy cũng tự chết vì buồn. “Mồ côi cha ăn cơm với cá, mồ côi mẹ lót lá mà nằm” thật chẳng sai.

Đặc điểm của con diều hâu là có thể di chuyển mà không cần vỗ cánh. Mô hình khí động học của cơ thể cộng với khả năng lái lành nghề của nó có thể làm cho nó di chuyển nhờ sức gió tự nhiên. Hồi đi du lịch với bạn cấp 3 ở Quảng Ninh, thằng bạn chỉ cho tôi thấy cách bay của con diều hâu. Gần 30 phút nó đảo đi đảo lại quanh một mỏm núi ở vịnh Hạ Long, chỉ cần gió thổi, không phát ra tiếng động. Nhưng nó có thể thấy hết những cử động dù là nhỏ nhất ở bên dưới. Nếu có một con gà con tách đàn, đi xa mẹ, chắc chắn sẽ bị con diều hâu bắt đi và làm hại. Con người cũng vậy. Một thằng cu bỏ nhà ra đi, rời khỏi vòng tay của người mẹ, chắc chắn sẽ bị các băng nhóm thâu nạp về, bày cho hút sách trộm cướp. Chỗ tôi có thằng em người Trà Vinh, bỏ học năm lớp 9 vì giận mẹ, lúc mới lên Sài Gòn thì tròn, đẹp, ngây thơ, 4 năm sau thì xăm trổ kín lưng, mặt mày bệ rạc. Cu cậu đi làm rơi vào nợ, lúc nhận lương xong là phải cống ngay cho bọn đàn anh xã hội, “chính nghĩa giang hồ”, lúc không có thì phải nghĩ cách cho có. 100 đứa thì hết 99 đứa không vong thân thì cũng tàn đời. Các em còn quá nhỏ để rời khỏi vòng tay cha mẹ.

Thuở nhỏ, tôi cũng để ý thấy, thỉnh thoảng có những con gà con bị gà mẹ mổ vào đầu. Khi chủ cho đàn ăn, trong đàn gà con có những con khôn hơn, tranh được nhiều, thành ra những con dại không có miếng gì ăn. Thế nên, gà mẹ mổ nhẹ vào đầu những con tạp ăn, để bắt chúng nhường bớt phần cho bọn em út. Vai trò của người mẹ điều tiết đồng đều nguồn cung cấp trong hoàn cảnh thiếu thốn. Nguyên lý cha phân phối không đều, nguyên lý mẹ phân phối đều.

Ngày nay, từ Á sang Âu, địa vị của người mẹ đang tăng lên. Cùng lúc ấy, trong các gia đình, địa vị của người bố có vẻ đang giảm xuống. Quê tôi là mảnh đất phong kiến khắc nghiệt, ấy vậy mà, người mẹ vẫn đang lên ngôi, người bố có mòi giảm xuống.

Trong xóm tôi, có một nhà thân với gia đinh tôi. Ông bố bực mình, nói xóc óc bà mẹ chuyện gì đó. Bà mẹ cầm cái điện thoại giơ ra và hù ông bố:
– Ông có tin là tôi chỉ cần gọi một cua điện thoại, các anh tôi đến đây đập cho ông một trận liền không?
Ông chồng sợ quá, không dám chọc bà vợ nữa. Khắp nơi nơi đều như thế cả.

Không có mẹ Âu Cơ và hồn thiêng sông núi, văn hoá Việt Nho gìn giữ, thì dân tộc Việt Nam toi từ lâu rồi. Từng người, từng người một sẽ bị bách hại. Giống như, từng con gà con một sẽ bị diều hâu làm hại. Có mẹ Âu Cơ, có hồn thiêng sông núi, nên chỉ thoi thóp chứ không đến nỗi chết. Trong tranh, nếu không có đôi cánh của người mẹ bảo vệ, đứa con chắc chắn sẽ bị con quỷ mình đen mắt đỏ phía sau ăn thịt. 100%.

Độ năm 2007, khi đài truyền hình Việt Nam chiếu series phim Ma Trận, chiếu từ tập Reloaded ( Tái Lập) đến tập Revolution ( Cách Mạng), không ai hiểu dụng của của nhà làm phim Wachowski. Đến bây giờ người ta mới rõ, tác giả muốn nói về nguyên lý mẹ, để thay thế cho nguyên lý cha đang dẫn địa cầu đến bế tắc, “người ăn thịt người”. Đài truyền hình Việt Nam có công lớn khi trình chiếu một bộ phim đề cao nguyên lý mẹ. Cho đến tận năm nay, phim Ma Trận vẫn là kinh điển của ngành chế tạo rô-bốt, cho tới nay vẫn chưa có phim khác vượt mặt. Một mệnh đề thần học quá lớn, lại được giải quyết thật dễ dàng và ấm áp.

Cám ơn họa sĩ không chuyên, vẽ một bức cực kỳ ý nghĩa này.

Sài Gòn, ngày 07 tháng 08 năm 2021
Lê Minh Tôn
Trả lời qua email: tonphi2021@gmail.com