Trong Nho triết, có câu nói rất cao siêu:

Thiên mệnh chi vị tính,

Suất tính chi vị đạo,

Tu đạo chi vị giáo.

天 命 之 謂 性;

率 性 之 謂 道;

修 道 之 謂 教。

Dịch nghĩa:

Cái mà trời phú cho con người gọi là tính;

Làm cho cái tính biểu lộ gọi là đạo (con đường)

Tu theo đạo đó gọi là giáo (tôn giáo).

Ví dụ 1: Trời ban cho bạn học giỏi, đó gọi là tính.

Nhưng, để học giỏi, ngoài bẩm sinh, bạn còn phải đến trường, đọc sách, làm bài tập nữa, đó gọi là đạo.

Xong rồi, để vươn tới đỉnh cao của ngành nghề, bạn cần phải là một nhà tư tưởng, có chương trình làm việc rõ ràng, chuẩn khoa học nữa, đó gọi là giáo.

Ví dụ 2: Trời ban cho bạn khỏe mạnh, đó gọi là tính.

Nhưng, để khỏe mạnh, bạn phải tập thể dục, người nặng thì tập tạ, tập võ, gọi là đạo.

Tập võ hoài, nhưng cứ võ để mà võ, thì chẳng để làm chi. Tập võ và có giải nghĩa được các triết lý trong võ, áp dụng cho nhân sinh, đó gọi là giáo.

Qua hai ví dụ trên, ta thấy, mỗi người đều có một thiên mệnh. Mỗi người đều có nghĩa vụ đốc suất thiên mệnh đó, và, mỗi người đều có nghĩa vụ phải giúp đỡ người xung quanh, trong tinh thần của giáo.

Triết Nho rất hay. Người hiểu triết Nho nhất nhì nước Việt Nam không ai khác là thủ tướng, giáo sư sử học Trần Trọng Kim. Các bạn hãy đọc sách của người.

Câu văn trên trích trong sách Trung Dung. Giải nghĩa sách Trung Dung hay nhất là Kim Định với sách Tâm Tư và Trần Trọng Kim với sách Nho giáo. Chúng ta hãy tìm đọc.

Trân trọng,

Chiều quận 7, Sài Gòn, 04 tháng Một năm 2022.

Tôn Phi

Liên lạc tác giả: tonphi2021@hotmail.com

Trợ lý: beauteme@gmail.com.