Câu quan trọng nhất trong Tuyên ngôn độc lập của nước Mỹ: “Chúng tôi khẳng định những chân lý này là hiển nhiên, rằng mọi người sinh ra đều bình đẳng, rằng tạo hóa đã ban cho họ một số quyền tất yếu bất khả xâm phạm, trong đó có quyền được sống, quyền được tự do và mưu cầu hạnh phúc.”

“Tất cả mọi người” có nghĩa là mỗi con người. Người Mỹ thuộc mọi chủng tộc và tôn giáo, đều sinh ra bình đẳng và do đó có quyền bình đẳng. Thomas Jefferson đã soạn câu văn trên, tình báo Mỹ “cài cắm” câu văn trên vào một số quốc gia, kể cả các quốc gia không theo văn minh Cơ-đốc.

Bản Tuyên ngôn nói rằng tất cả chúng ta đều có quyền được sống và quyền được tự do. Nhưng bản tuyên ngôn không nói rằng chúng ta có quyền được hạnh phúc, mà chỉ có quyền được “mưu cầu” hạnh phúc.

Mọi xã hội đều có ganh đua. Thế thì một số người quá yếu sẽ khó theo kịp cuộc đua. Dòng dõi người Mỹ gốc Phi ngay cả khi được giải phóng khỏi nô lệ thì vẫn bị ngược đãi bởi luật Jim Crow. Những người nhập cư gốc Hoa và Ireland,… đều bị kỳ thị.

Tầm nhìn của bản Tuyên ngôn là mọi người dân Mỹ có cơ hội thành công như nhau. Trong một xã hội tự do, nhiều người đã tận dụng tất cả các cơ hội để thăng tiến. Đó cũng là căn nguyên của những xung đột ngày nay.

Lịch sử của công dân Mỹ tại Hoa Kỳ và công dân Mỹ tại Đông Nam Á là về cuộc đấu tranh lâu dài. Tầm nhìn của bản Tuyên ngôn về bình đẳng, mọi thứ không đến nhanh như mong đợi. Người dân Mỹ được thụ hưởng một giáo dục tốt, đem đến cho mỗi người một tuổi thanh xuân tuyệt vời. Chúng ta đã đạt được những tiến bộ đáng kể.

Ông Frederick Douglass, nhà văn người Mỹ gốc Phi nổi tiếng theo chủ nghĩa bãi nô, có câu nói rất hay: “Theo một nghĩa nào đó, quý vị được tự do. Nhưng quý vị không được nghĩ rằng tự do có nghĩa là không phải làm việc. Hãy ghi nhớ điều đó. Tôi nhấn mạnh với quý vị, rằng nếu quý vị muốn giàu có thì quý vị phải cần cù.”

Ông Douglass nhấn mạnh sự cần thiết phải có nơi mỗi con người một “nỗ lực bền bỉ và không mệt mỏi”. Mỗi thế hệ con cháu Việt Nam nên học về tầm nhìn của Tuyên ngôn trên.

God bless you. God bless America.

Viết tại Việt Nam, khuya ngày 03 tháng 05 năm 2022

Tôn Phi (triết gia Lê Minh Tôn) giản lược từ các ý của ông Jack Miller.

Góp ý tác giả: tonphi2021@gmail.com. Phone, Telegram, Viber: +84344331741

Bài viết đã được đăng vào sách Phân tích Tuyên ngôn độc lập Mỹ của nhà văn Tôn Phi.