Việt Nam vốn là xứ “văn hiến chi bang”. Vậy nên người ta mới thấy nhiều người không được học hành cao (ở trường ốc) cũng có khả năng sáng tác văn chương đến kỳ lạ.

Sang thế kỷ 19, 20, 21, Việt Nam đón dòng máu mới từ văn minh Pháp-Bồ Đào Nha. Trương Vĩnh Ký, nhà báo đầu tiên, đã chơi một vai trò thật xuất sắc cho việc ấn định nên nhân bản cho nền báo chí nước nhà.

Thuở xưa, vua Tàu hỏi thần y Biển Thước: Ngươi có phải là thần y giỏi nhất trong thiên hạ? Biển Thước thưa rằng, thần chữa được các bệnh nặng. Anh kế của thần, bệnh còn nhẹ đã biết được bệnh và chữa được bệnh. Vua vỗ đùi khen: Vậy anh kế của ngươi có phải là thần y giỏi nhất trong thiên hạ? Biển Thước trả lời: Không, đó là anh cả của thần. Anh cả của thần chỉ cần nói chuyện, thì người nghe tự khắc phòng bệnh, không xảy ra bệnh.

Câu chuyện trên cho thấy vai trò lớn lao của các bậc hướng đạo sư trong xã hội. Các nhà báo như Trương Vĩnh Ký, Phạm Quỳnh chính là những bậc hướng đạo sư đó. Hướng đạo sư tốt thì trong nước không xảy ra thiên tai, địch hoạ, dịch bệnh. Hướng đạo sư tồi thì ắt phải dùng tới binh đao.

Bối cảnh thế giới 3 năm qua xoay chuyển rất nhanh. Trong 10 năm, 20 năm nữa, thế giới sẽ xoay chuyển thế nào? Các bậc hướng đạo sư trong xã hội phải trả lời được.

Nhà báo có vai trò định hướng cho dân chúng. Chẳng hạn trong lĩnh vực y tế, nhà báo cần cho dân biết bệnh gì nên chữa ở đâu. Bệnh liệt giường phải nhờ đến Đông y. Kể cả những bệnh viện lớn (mà bạn đang nghĩ trong đầu), cũng phải nói dối, để níu kéo bệnh nhân.

Nhà báo giỏi phải biết hướng người dân đến những giá trị vĩnh cửu. Ví dụ, nhà giàu có học không bao giờ mua tranh vi tính, họ mua tranh cẩn ốc xà cừ.

Trong xã hội hôm nay, khi luật pháp trễ pha so với thực tế (nhiều hiện tượng đã xảy ra tuy nhiên trong luật pháp chưa đề cập), người dân không biết phải ứng xử như thế nào. Trong nhũng trường hợp đó, vị nhà báo có trách nhiệm nói rõ cho dân.

Viết tại quận 7, Sài Gòn, ngày 23 tháng 07 năm 2022.

Tôn Phi (triết gia Lê Minh Tôn).

Liên lạc tác giả: tonphi2021@hotmail.com

Trợ lý: doanh@dslextreme.com.

Phone, Whatsapp, Signal: +84344331741.

Dự phòng: 001 (213) 361-7929 (gặp ông Nguyễn Kinh Doanh-Hoa Kỳ).