Không biết từ bao giờ có câu “Tiên học lễ, hậu học văn “. Câu nói này xa xưa lắm rồi.

Giáo sư Trần Ngọc Thêm có thể đúng khi nói: có thể bỏ câu “Tiên học lễ, hậu học văn”. Câu nói này đúng trong một thời mà các giá trị mới lên ngôi, xoá bỏ các giá trị cũ.

Câu nói của giáo sư Trần Ngọc Thêm có thể là một cuộc cách mạng, xoá bỏ các hủ tục như thắp hương, đốt nhang, cúng ông bà. Chúng ta cần hiểu hàm ta của giáo sư Trần Ngọc Thêm. Ông yêu cầu hủy bỏ hành động cúng Phật, cúng dường vì Phật Thích Ca cũng chỉ là người và Phật không đòi dân cúng bao giờ như các sư (không phải tất cả) thường hay dạy bảo.

Bỏ lễ ở đây có nghĩa là bỏ đi những luận điệu tuyên truyền giả dối để làm rõ sự bình đẳng giữa con người với con người. Tinh thần bình đẳng này hiện đang được cổ vũ ở khắp mọi nơi.

Tiên học lễ. Lễ đầu tiên được nói tới ở đây là lễ tế thiên. Lễ tế thiên làm rõ trách nhiệm đối thiên dành cho con người.

Bỏ lễ chính là bỏ đi mối quan hệ giữa con người đối với Thượng Đế. Cho nên giáo sư Trần Ngọc Thêm đòi bỏ lễ ấy là sai. Tử vi tướng số cũng có thật nhưng nó đúng ở mức độ nào, khi nhà thơ lớn Phạm Công Ngụ ở Hà Tĩnh làm một mệnh đề chứng minh câu “Đức năng thắng số”.

Nạn vô thần xảy ra ở cả nền triết học Socrates. Vô thần nghĩa là không công nhận tính thể thiêng liêng của con người. Nói vậy, nhiều tôn giáo cũng đang vô thần.
Sự thực, văn ở đây được hiểu như ứng dụng, lễ ở đây được hiểu như nguyên lý. Có một số trường hợp ứng dụng được mà không cần nguyên lý. Con số này là con số nhỏ, khó có thể áp dụng được một cách đại trà.
Viết tại quận 7, Sài Gòn, ngày 11 tháng 10 năm 2022.
Góp ý tác giả: tonphi2021@hotmail.com.
Trợ lý: tonthanck@gmail.com.